Nieuwsbericht website Heemstede over brug Drinkwater
Onthulling kunstwerk Drinkwater
Woensdag 3 december 2003 om 15.30 uur werd het kunstwerk "Drinkwater" van Barbara Kletter op de
Amstelbrug officieel onthuld. De heer G.J. Hardesmeets, wethouder Cultuur en de heer A.J. van Noord,
waarnemend directeur van het Waterleidingbedrijf van de gemeente Amsterdam hielden een toespraak.
Beeldhouwer Barbara Kletter heeft in de nieuwe brug door middel van een transparante leuning meer
ruimte gecreëerd voor voetgangers en fietsers. Haar inspiratie voor het kunstwerk heeft zij gehaald uit
de landschappelijke, stedenbouwkundige en cultuurhistorische elementen uit de omgeving van de brug.
Hieronder leest u het verhaal over de Amstelbrug door Barbara Kletter.
1. De omgeving van de brug
a. De stenen brug maakt een sobere indruk. Het valt mij op, dat het geheel van verkeersborden en an-
dere elementen rommelig overkomt. Ook steken er stangen uit het wegdek, waar fietsers en voetgangers
over klagen.
b. De brug verbindt een woonwijk binnen de bebouwde kom van Heemstede met een werkgebied - het
Waterleidingbedrijf Amsterdam - buiten de bebouwde kom.
c. In de groene omgeving van de brug, valt het terrein van het Waterleidingbedrijf op. Op dit besloten
terrein bevindt zich een historisch gegroeid architectonisch interessant complex van gebouwen. Aan de
Leidsevaartweg is dat zichtbaar aan het monumentale Pompstation uit 1853. Het hekwerk voor dit pomp-
station is bijzonder fraai gesmeed en dateert uit de jaren '20 van de vorige eeuw.
Na een rondleiding op het terrein, ben ik onder de indruk geraakt van de behandelingen die het water
moet ondergaan, voordat het bij ons uit de kraan komt.
2. De geschiedenis van de brug
Op zoek naar een foto uit de begintijd van de brug - nog in haar landelijke omgeving -, stuit ik in het
Archief van de gemeente Heemstede op een foto van een andere brug (1930) op deze locatie.
Mijn nieuwsgierigheid wordt gewekt. De foto wijst duidelijk het oude Pompstation van het Waterleiding-
bedrijf aan, nog met een schoorsteenpijp. Ook het onderstuk van de oude brug lijkt op dat van de
huidige brug.
Het is een mooie brug in de stijl van de Amsterdamse School met sierlijke smeedijzeren balustrades
in een uitgewogen combinatie met baksteen en graniet. Op de foto is te zien dat de balustrade heel
transparant is: de omgeving schijnt er doorheen. Ik vraag mij af wanneer de bakstenen muur op de
brug gemetseld is.
Detail van de brugleuning van de oude brug uit 1930 Op bouwtekeningen uit het archief van de brug lees ik dat de brug vernield is in 1944, hersteld in 1946,
en verkocht aan de gemeente Heemstede op 3 april 1959 (later lees ik ergens dat dat voor de somma
van één gulden is). Daaruit maak ik op, dat de brug eerst niet van de gemeente Heemstede was.
Voordat de rivierenbuurt eind jaren '50 werd gebouwd, lag in deze landelijke omgeving achter de duinen
het Waterleidingbedrijf Amsterdam er al ruim honderd jaar in zijn eentje. De brug over de Leidse trekvaart
was er ten behoeve van werknemers van het bedrijf.
Mijn vraag of de brug misschien vernield werd door de Duitse bezetter kan niemand beantwoorden. De
bedrijfshistoricus van het GWA - de Heer Karel Hulsbergen - weet wel dat de spoorlijn over het terrein van
het waterleidingbedrijf de oostelijke verdedigings-linie van de 'Atlantic Wall' was. Uiteindelijk vind ik in het
Amsterdamse Stadsarchief het antwoord in een begroting voor herstel-werkzaamheden: de brug is in sep-
tember 1944 opgeblazen door de Duitse weermacht. Het eenvoudige karakter van de herstelde naoor-
logse brug kan wellicht verklaard worden uit het feit dat er na de oorlog geen middelen waren om zo'n
brug in haar oorspronkelijke staat te herstellen.
3. Conclusies uit bovenstaande leiden naar mijn ontwerp op de Amstelbrug
a. De foto's van de oude brug bewijzen dat een meer trans-parante brugleuning prachtig in haar omgeving
zal worden opgenomen.
b. Om een meer transparante brugleuning te verkrijgen, moeten de bakstenen muurtjes van 30 cm gesloopt
worden.
c. Het voordeel daarvan is, dat er ruimte komt voor voetgangers en fietsers.
d. De onderzijde van de brug van baksteen en graniet kan gehandhaafd blijven.
4. Het ontwerp voor de nieuwe Amstelbrug bestaat uit drie delen:
a. Een brug óver drinkwater, een brug om te lezen.
De geheimzinnigheid die het waterleidingterrein uitstraalt naar de openbare weg is voor mij aanleiding en
inspiratie voor het ontwerp. In diverse bronnen stuitte ik op 'vreemde' woorden die met de processen rond
de waterwinning en de drinkwaterbereiding te maken hebben, in heden en verleden. Woorden die verwijzen
naar gebouwen, processen, apparaten, gereedschappen en de distributie en consumptie van drinkwater.
Ze vallen mij op door hun dubbelzinnigheid, wonderlijke letterlijkheid en lichamelijkheid.
De woordenhekwerken overspannen de Leidse Vaart tussen de pijlers van de oude Amsterdamse Schoolbrug.
oven elkaar staan vijf regels woorden, waarvan - aan de ene zijde twee en aan de andere zijde drie - regels
in spiegelbeeld staan. Hierdoor krijgen de hekwerken meer abstractie en de panelen zijn daardoor ook lees-
baar buiten de brug: lopend langs het water, schaatsend op het ijs of zittend in een bootje. Aansluitend op
de woordhekken staan meer opengewerkte hekken.
b. Een verbreding van het brugdek laat de brug meer ademen in haar omgeving. De maat van de verbreding
stemt overeen met de dikte van het brugdek. Driehoekige elementen geven een visuele verbinding tussen
beide delen.
c. Een veiligere brug. Hoewel de huidige verkeersbepaling hier van kracht blijft - voorrang voor verkeer van
buiten de bebouwde kom -, is met de uitvoering van het ontwerp de veiligheid van de locatie vergroot:
1. door het afbreken van de muurtjes zijn de gevaarlijke schuine stangen verdwenen.
2. automobilisten hebben beter zicht op aankomend verkeer door de transparante hekken.
3. langzaam verkeer heeft eigen paden. Door de verbreding is er meer ruimte voor fietsers en voetgangers
en door de verhoging wordt het langzame verkeer gescheiden van de autorijbaan.
Op website www.heemstede.nl, nieuwsbericht 25 november 2003, door © Barbara Kletter Amsterdam
